от Николай Василев

Ако днешното македонско ръководство приеме позициите на обявения за баща на Македонския идентитет Кръсте Петков Мисирков. Не става въпрос запозициите му през неговия „български“ период, а за позициите му в класическото произведение „За македонцките работи“.

Какво казва Мисирков? Нека го прочетем сами:

„Долгот кон таткоината и народот, до негоото осашчествуаiн’е, се велит народен идеал и кон негоото осашчествуаiн’е требит да се стремит секоi свесен чоек. Народниiот идеал се применуат кон историiцките прилики и тоа , шчо денеска било народен идеал , утре по негоото осашчествуаiн’е ке отстапит место на друг, за коi по напред мало се мислило. Често пак од iеден народ историiцките прилики требаат или корени изменуаiн’е на народните идеали, коренен обрат на идеалите во друг праец, или угрожаваат нему со полно унишчожааiн’е. Народните идеали или долгот кон таткоината, се разбираат од разни членои на народот различно. (….)

Некоiи ке речат: зошто отцепуаiн’е от бугарите, кога ниiе до сега сме се велеле бугари и соединеiн’ето, а не расцепуаiн’ето праит силата?.(…)

До 1878 год. сите, па и руското праителство, велеа, оти Македонците сет бугари. После Берлинцкиiо догоор истапиiа со своите претенциiи на Македониiа србите. Србите во течеiн’е на 25 години, особено последните 20 години успеа, ако не да напраат македонците срби, то барем да создадат во европеiцкото обшчествено мнеiн’е убедеiн’е, оти во Македониiа имат и срби. Праи ли сет они, или не, не iет важно за дипломатите. (…)

Некоi од нас, можит наивно ке забележит: „Комитетот не сакат да напраит Македониiа бугарцка; тоi сакат праина за сите македонци без разлика на вера и народност“ (…) Како можит комитетот да докажит, оти он работит во таква смисл’а? Со iедни зборои не се докажуат. Поведеiн’ето на самиiо комитет зборуат против негоите утврдуаiн’а. (…) За да се дигнит револ’уциiа во полза на сите народности во Македониiа, требит комитетот да бидит образуан от предстаители на сите македонцки народности. Инак коi му iет дал прао на комитетот да работит од името на сите македонци и во полза на сите ниф? Комитетот можеше да работит и од името и во полза на iедна громадна част на македонци, т.е. од наi силната народност. Но требаше да имат цел ред докажуачки, оти работата на комитетот не iет врзана со интересите на соседните држаи и народности, а протиоречит им и iет во полза не само на господствуiуките, но и на сите друзи националности. (…) Нишчо подобно немат. Организациiата iет тесно врзана со Бугариiа. Шумот од организационото движеiн’е отпрво се дигна во самата Бугариiа. .[13] Тоа покажа, коi наi много iет заинтересуан во Македонцкото движеiн’е, за тоа пренесоа центрот негов во Македониiа, и напраиiа ушче iеден цел ред фокуси, за да се покажит, оти брканицата iет од натре и iет самородно iавуаiн’е. Но кого излажаа со тоiа маневр? Не iет ли iасно, како бел ден, оти брканицата iет тесно врзана со Бугариiа, со бугарцкото име и со бугарцките пари? (…) И така револ’уциониiо комитет беше чисто македонцка организациiа по произлез и по состаот му, но тоа беше само работа на iедна част од iедна од македонцките нацiоналности, врзана по име и ло црковно-сколиiцките работи со бугарцкиiо народ и држаа и нивните интереси. Тоiа комитет, во сашност македонцки, за надворешниiо свет и за рисiаните во Македониiа не екзархисти, беше комитет бугарцки. (….) Радев со своiот „Mouvement Macedonien“ мислеше да убеди Европа, оти движен’ето iет чисто македонцко, и немат нишчо обшчо со Бугариiа. Истото сакаа да докажат и „Право” и друзите македонцки и бугарцки ноини. Но достигнаа ли они цел’ата? – Не. (…) Покоiниiо А. А. Ростковцки не iеднаш кажуаше: „Бугарите мисл’ат, оти само они имаат ум на светов, а сите друзи сет будали. Кого мисл’ат они да излажат со статиiите во „Право“ и друзите ноини, оти македонците сакаат Македониiа за македонците? Знаеме ниiе многу арну, шчо сакаат они“! А какво впечатлеiне праеа на дипломатцкиiо свет ноинарцките уверуаiн’а на комитето и бугарите за македонцкото движеiн’е? Не требит да се забораат и то, како се изражуваа во европеiцките ноини за стражеiн’ата на четите со турците: четите се викаа банди и то бугарцки а не македонцки. За убитите четници не кажуваа: „убити сет толку души македонци, ами толку души бугари“. (…) Се питат: коi iазик ке бидит официiален? – Одговараат – iазикот на „болшинството“. – На коiе болшинство? – Тогаi ке се видит. Не се запитуваат по тамо: како ке узнаiат, коiе iет болшинството. Да си предстаиме ниiе сега, оти iа каде Митровден идит мег’ународен отред и окупират страната. Од мег’у другото, ке требит да решит и прашаiн’ето за официiалниiо iазик, а пак да остаиме официiалниiо, прашаiн’ето за iазико во сколиiите.(…) За некоiи тоа прашаiн’е iет многу лесно: нека се признаiат неколку официални iазици т. е. и турцки, и бугарцки, и србцки, и грцки, и влашки, и албанцки, според населеiн’ето на областа. Зборуваат при тоа: како шчо беше во Источна Румелиiа (Южна Бугариiа) а тамо ке се видит, каде имат грци, каде – срби, бугари, турци, власи и арнаути. Некоiи ушче прибавуат: и за Источна Румелиiа кажуваа, оти имало грци во неiа, но после ослободуаiн’ето се покажа колку грци имат тамо. Со друзи зобори даiте виiе властта во раците на македонците, тоа требит да се разбират, на тиiе од ниф, шчо се викаат бугари, да од неколку години после виiе ке видите, оти и во Македониiа од друзите народности ке останит тоа, шчо остана од грците во Источна Румелиiа, по ослободуаiн’ето на последната. Со друзи зборои цела Македониiа ке станит бугарцка. (…) От тука не iет ли iасно, оти Бугариiа и комитето сакаат да создадат „Бугарцка Македониiа“ во вреда на друзите рисiанцки македонцки народности?…

Ниiе требаше да знаеме, оти против нашето востаiн’е ке бидат: и Кара-Влашко, и Србиiа, и Грциiа. Кара-Влашко, не можит равнодушно да гледат на усилеiн’ето на Бугариiа со дааiн’ето на Македониiа автономна управиiа. На автономиiата се гледат, како на преодна степен кон соiединуаiн’е на Македониiа со Бугариiа…

Интересите на Грциiа во Македониiа сет ушче по големи…

Но наi много iет заинтересуана во македонцките работи Србиiа…

Ниiе требаше да знаеме, оти против нашето востаiн’е ке бидат: и Кара-Влашко, и Србиiа, и Грциiа. Кара-Влашко Велешко-Прилепцко-Битолцко-Охридцко), коiе ке требит да се воведит во сите религиозни и национални пропаганди. (…) Уголемуаiн’ето на Бугариiа от присоiединуаiн’ето на Македониiа не можит да бидит допушчено от Србиiа не само за то, шчо со тоа ке се нарушит рамновесiето на Балканцкиiо полуостров, а наi много за то, шчо по негоото извршуаiн’е Србиiа ке се наiдит мег’у две по силни од неiа држаи: Австро-Унгариiа и Бугариiа; она ке бидит од ниф политично и економцки задушена, и ке требит да се подчинит, или на iедната, или на другата. Значит, државните интереси на Србиiа никоi пат не ке допушчат да се образуат бугарцка Македониiа. Немат сомнуаiн’е, оти србцките интереси, како и интересите на Кара-Влашко и Грциiа, си имаат своi покроител’. (…)Ако iет така, то на кого се надеiафме со востааiн’ето? На на Русиiа ли? Но Русиiа неколку пати официiално си изми раците пред крвопролиаiн’ето. Ниiе, на место да се л’утиме на руските предстаители: А. Зиновiев, А. А Ростковцки и Машков, [23] по арно ке напраифме, да се позамислиме за руската политика на Балканцки полуостров. Русиiа iет словенцка и праославна држаа. Она ослободи Србиiа и Бугариiа; она поможа на Кара-Влашко, Грциiа и Црна Гора да се ослободат. Она секога iет покроителствуала праославиiето и словенството. Ако iет така, то, шчо можит да напраит за нас Русиiа, кога во Македонцките работи сет забркани неколку словенцки и праославни народи? Можит ли она за атар на Бугариiа да оскрбит друзите балканцки самостоiни праославни држаи, чиiа самостоiност iет извоiуана со руска крв и руски пари, и да напраит тиiе држаи, да се одвртат од неiа кон друзите западноевропеiцки држаи, и да се чинат во нивните раци орадиiа, напраени против Русиiа? Можит ли Русиiа со своiата политика да оттолкнит от себе балканцките праославни држаи? И шчо добиiат она за таiа загуба? Благодарноста на Бугариiа, можит! Но бугарцката благодарност iет само ден до пладне. (…) И така неуспехо на востааiн’ето iет iасен, како бел ден. То от самиiо зафаток iет постаено на лоша осноа: не iет обшче македонцко, но iет частично, и имат бугарцка боiа. (…) И така бугарцката боiа на движен’ето iет главната причина на неуспеот. Ако iет така, то шчо се барат од македонцката интелигенциiа, за да се олеснат нестреките за македонците от сегашната нестрек’на авантура? (…)  Задак’ата на македонцката интелигенциiа от сега на тамо ке требит да бидит да се одделат нагледно за сите: и за самите македонци, и за Турциiа, и за Балканските држаи, и за великите сили. (…) Македонцката интелегенциiа секогаш, кога iет надвор от своiите официални работи, требит да зборуат мег’у себе на централното македонцко наречiе (Велешко-Прилепцко-Битолцко-Охридцко), коiе ке требит да се воведит во сите религиозни и национални пропаганди и турцките сколиiи, како задолжителен предмет. Тоа наречiе имат да бидит литературен iазик на македонците. (…)Таква самоупраа никак не iет опасна за целоста на Турциiа. Напротив она ке уредит односите мег’у македонцките народи[34] во вечни времиiн’а. (…)И имаат ли смисла тиiе револ’уциiи, кога ни обезпечит Н .И. .В Султано националното и религиозното сашчествуаiн’е и ни гарантират равноправност пред законо и во областната самоупраа со турците? (…)Бугариiа до сегашното востааiн’е немаше политички опит за решеiн’ето на македонцкото прашаiн’е, ето зашчо, сите маневри да се решит оно излегоа iалови. Бугариiа до сега не знаiеше, оти решеiн’ето на македонцкото прашаiн’е не iет искл’учител’но во Софиiа, ами колку во Софиiа, толку и во Белград, т.е. во согласуаiн’ето мег’у Софиiа и Белград. Тоа согласуаiн’е до сега се броiеше за државна измена, но от сега, от како си испитаа бугарцките дипломати сето безсилиiе, и при наi големите своiи усилиiа сами да решат македонцкото прашаiн’е, ке се наiдит цел ред бугарцки дипломати, коiи ке погледат на тоа согласуаiн’е, како на неизбежно зло. егашниiот политичен опит да беше бил у бугарите по напред, ке се пристапеше, прво до раздел’уаiкето на сферите на влиiаiн’ето во Македониiа мег’у срби и бугари, а после во време на востааiн’ето, србцките и бугарцките воiски ке навлезеа во Македониiа. Таков ке бидеше излезот на востааiн’ето при по голем опит мег’у бугарцките дипломати. За наша стрек’а, тоа патниiе се избаифме од дележот на таткоината ни и Турцко от загубуаiн’ето на iедна од прекрасните своiи провинциiи. “ 

Очевидно е, че Мисирков не отрича българските корени на мнозинството от македонците,само осъзнава тяхната обреченост в началото на 20 век. Като оракул предсказва Междусъюзническата война, както и последвалите подялби на географска Македония. В крайна сметка днешна Македония запазва много от оригиналната си култура именно, чрез мимикрията на неговото предложение. Мисирков може и трябва да обединява днешните Македония и България, не да ни разделя.